به بهانه انتشار «عمو زنجیرباف» تازه ترین آلبوم روزبه نعمت اللهی؛

آمده ام که سر نهم
روزبه نعمت‌اللهی خواننده پاپ کشورمان چندی پیش جدیدترین آلبوم خود با عنوان «عمو زنجیر باف» را از طریق شرکت فرهنگی هنری سروش به بازار موسیقی ارائه کرد. این آلبوم که سومین آلبوم روزبه، بعد از آلبوم‌های «سرزمین مادری» و «هفته عاشقی» محسوب می‌شود، حاوی دوازده قطعه است و به مانند آثار پیشین نعمت‌اللهی بخش عمده‌ای از ترانه‌های آن یعنی در حدود 5 ترانه، سروده مسرور نعمت اللهی است، افشین میرمعزی، شایا گراوند و احمد نعمت اللهی هر کدام یک ترانه برای این آلبوم سروده‌اند و در نهایت چند شعر کلاسیک از شاعران بزرگ فارسی زبان نظیر مولانا ، سعدی، سنایی و امیرخسرو دهلوی هم برای ساخت آهنگ به کار رفته است. ملودی تمام قطعات این آلبوم توسط خودِ روزبه ساخته شده و تنظیم کننده کلیه قطعات هم پیام قربانی بوده است.

این نه منم من
روزبه نعمت اللهی اگرچه پیش از آلبوم قبلی‌اش یعنی آلبوم «هفته عاشقی» یک آلبوم دیگر هم با نام «سرزمین مادری» به بازار عرضه کرده بود، اما به اعتقاد اغلب مخاطبان، این چیدمان قطعات آلبوم دوم وی بود که در کنار پخش مکرر قطعه‌ای از آن با نام «ایران» از شبکه‌های مختلف رادیویی و تلویزیونی موجب گردید مخاطبانی که اتفاقا متعلق به گروه سنی خاصی نبوده و هم جوانان را شامل می‌شدند و هم مُسِن‌ترها از آثار وی استقبال کنند. ریتم حماسی آهنگ «ایران» با ترانه‌ای زیبا که ترکیبی بود از یکی از سروده‌های ملک الشعرای بهار و همچنین ترانه‌ای از مسرور نعمت اللهی خیلی زود مورد توجه شنوندگان قرار گرفت و دیری نگذشت که ترجیع‌بند زیبای «ایران خاک دلیران/ایران غرش شیران/ایران همیشه جاویدان» به زمزمه کلامی گروه بسیار زیادی از ایرانیان تبدیل گشت؛ جالب اینجا است که این قطعه نه فقط در داخل ایران که در میان ایرانیان سرتاسر جهان طرفداران بیشماری یافت و در نظرخواهی‌های یکی دو سایت معتبر موسیقی فارسی در ردیف 10 آهنگ محبوب که خیلی زود با مخاطبان ارتباط برقرار کرده اند، قرار گرفت!

طبل خدایی بزن
روزبه در تهیه آلبوم «عمو زنجیرباف» کوشیده ضمن وفاداری به سبک کاری موقر و متینی که پیش از این و در دو آلبوم قبلی خود ارائه کرده بود و برمبنای آن تمام پروسه تولید آلبوم از انتخاب ترانه گرفته تا ساخت آهنگ و تنظیم را با وسواس تمام و صد البته وفاداری به موسیقی شرقی پیش می‌برد، تجربه‌هایی در فضاهایی جدیدتر را هم بیازماید. شاهد این مدعا تنظیم‌های زیبای اسپانیشی است که در تنظیم قطعاتی مانند «نفس کشیدن سخته» و «گل یاس» به کار رفته است. این موضوع در کنار یکدست بودن ترانه‌ها و همچنین استحکام ساختاری آهنگ‌ها که با پای بندی به سبک‌های اسلو و هاوس و همچنین ترکیب آنها با یک فضای شرقی جذاب ساخته شده و سپس تنظیم گشته‌اند، موجب پدید آمدن یک مجموعه زیبا و شنیدنی شده است. تاکید بر مجموعه جذاب آنجا مهم می شود که می‌بینیم در روزگار اخیر اغلب خوانندگان داخلی یا خارجی عمده فروش آلبوم خود را به پرطرفدار بودن یکی دو سینگل (تک آهنگ) منعطف نموده‌اند و گمان می برند تنها با استفاده از تنظیم‌کننده حرفه‌ای که برای تنظیم یک یا در بهترین حالت سه آهنگ خود به کار می‌برند، قادر خواهند بود یک آلبوم موفق را به بازار عرضه نمایند. البته این روش در کوتاه مدت روش خوبی برای جذب مخاطب عام است و به خصوص برای خوانندگان تازه کار بسیار سودمند است اما اگر برای خواننده‌ای، ماندگاری، بیش از مشهور شدن، مهم باشد مطمئنا این نوع کار کردن محلی از اعراب ندارد چرا که پس از یکی دو آلبوم، شنونده، دست خواننده را خوانده و حتی اگر شنیدن آهنگهای وی را کنار نگذارد، بدون شک برای خرید آلبوم وی هزینه‌ای پرداخت نکرده و به جای خریدن آلبوم، همان یکی دو آهنگ به اصطلاح هیت را از طریق دانلود اینترنتی یا به روشی دیگر تهیه می‌کند!
روزبه نعمت اللهی جزو معدود خوانندگانی است که با سه آلبومی که ارائه کرده، نشان داده برای تک تک قطعات خود به یک اندازه ارزش قائل است و برای انتخاب ترانه و ساخت آهنگ‌های مربوط به آنها وقت زیادی را صرف می‌کند. فقط نگاهی به ترانه‌هایی که وی برای خواندن انتخاب می‌کند، کافی است تا بفهمیم او برای پیمودن مسیر حرفه‌ای خود چه اِلِه‌مان هایی را مدنظر قرار داده است. اولین قطعه آلبوم «عمو زنجیرباف» قطعه ای است با نام «سلام علیک» که شعر آن برگرفته از یکی از سروده‌های شاعر بزرگ ایرانی یعنی مولانا است؛ همان مولانایی که «مثنوی»‌اش در میان فارسی زبانان به شدت شهرت یافته است. قرن ها از سرودن شعر کلاسیک «سلام علیک» می‌گذرد اما سادگی و ظرافتی که مولانا در سرودن به کار می بُرده، انتخاب یک ملودی حماسی درجه یک برای ساخت آهنگ و همچنین صدای محکم و اثرگذاری که روزبه نعمت اللهی دارد، موجب شده گمان کنیم نه تنها آهنگ و تنظیم این کار که شعر آن نیز محصول دهه هشتاد خورشیدی است. توانایی روزبه در شناسایی اشعار کلاسیک و همین طور تطبیق فضای کلامی این اشعار با موسیقی روز و متاثر از فضای موسیقی های شرقی و به عنوان مثال به کار بردن ساز دف برای تنظیم قطعات، موجب پدیدار شدن فضایی یکتا برای آلبوم شده است.

قصه‌ای شد، ماتم تو
غالب کارشناسان موسیقی معتقدند یکی از اساسی‌ترین عناصری که باید برای ساخت آلبوم‌های پاپ لحاظ شود، عنصر «تنوع» یا «دگرگونی» است.البته نباید فراموش کرد که در اینجا منظور از تنوع، قرار دادن آهنگ‌هایی از سبک‌های مختلف و عموما بی‌ربط در کنار یکدیگر نیست بلکه «تنوع» ناظر به دگرگونی تدریجی آهنگ‌های یک آلبوم از لحاظ مفهوم کلامی و سبک آهنگینی است که در مخاطب القا می‌کنند. به عنوان مثال در مجموعه آهنگ‌های قرار گرفته در آلبوم موسیقی «پدرخوانده» ساخته «نینو روتا» به غیر از شباهت پایه تنظیم آهنگ‌های مختلف، ربط معنایی قطعات مختلف آن قدر حساب شده و دقیق انجام گرفته که حتی مخاطبی که برای اولین بار این مجموعه را می‌شنود، قادر است اوج و فرودهای آهنگین اثر را به طور ناخودآگاه تشخیص دهد. عنصر تنوع نه تنها سبب جلوگیری از خسته کننده شدن یک اثر می‌گردد بلکه موجب آن می‌شود که بُعد اثرگذاری یک آلبوم هم به میزان قابل ملاحظه ای تقویت شود. برای ایجاد تنوع واقعی در یک آلبوم نه فقط می‌بایست به کلام ترانه و همین طور نوع ملودی به کار رفته برای آهنگ توجه کرد بلکه باید انتخاب ساز برای تنظیم را نیز به درستی مورد بررسی قرار داد. به نظر می رسد روزبه نعمت اللهی برای تولید آلبوم های خود به این موضوع بیش از هر چیز دیگری اهمیت داده باشد. توجه به ساختار آهنگین آلبوم‌های سه‌گانه روزبه و به خصوص دو آلبوم اخیر وی یعنی «عموزنجیرباف» و «هفته عاشقی» بیش از هر چیز مبین همین مساله است. به سختی می‌توان در این دو آلبوم قطعه زائد یعنی قطعه‌ای که مخاطب نتواند با آن ارتباط برقرار کند، پیدا کرد و این موضوع وقتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که در بررسی آلبوم‌های پاپ‌خوان‌های این روزها و حتی مشهورترین آنها اولین چیزی که جلب نظر می‌کند، زیاد بودن بیش از اندازه تعداد قطعات است و البته این موضوع بیشتر به دلیل آن صورت می‌گیرد که خوانندگان ما دوست دارند همه سلایق موسیقایی را ارضا کنند که در عالم واقع، این امر ناشدنی است و اصرار بر آن فقط به از بین رفتن انسجام یک مجموعه آهنگین می‌انجامد!

نی شِکَنم، شکر بَرَم
در زیر خُرده یادداشت‌هایی را در مورد قطعات مختلف آلبوم «عموزنجیرباف» ذکر کرده‌ایم؛ یادداشت‌هایی که شاید بیش از هر چیز اولین حسی را که پس از شنیدن این قطعات به مخاطب دست می‌دهد، توصیف می کنند.

سلام علیک: اولین قطعه آلبوم «عمو زنجیرباف» قطعه‌ای است با ریتمی ملایم ولطیف که ترانه آن برگرفته از یکی از اشعار مولانا است و با عبارت جالب «خواجه سلام علیک» آغاز می‌شود. در تنظیم آهنگ، پای بندی به موسیقی اصیل ایرانی و به خصوص استفاده از ساز دف مشهود است.

نفس کشیدن سخته: یک اُوِرتور آرام با همراهی پیانو و سپس آهنگی با ریتم اسپانیش که بیش از هر چیز گیتار زیبای آن است که جلب توجه می کند و با نواختن گیتار در زمینه کار، یک ترانه عاشقانه خوانده می‌شود.

هجرانی: ملودی کار یادآور ملودی قطعه «بازآمدم» از آلبوم «هفته عاشقی» است. «بازآمدم» در کنار «ایران» و «دریا» از پرطرفدارترین قطعات آلبوم قبلی روزبه بود. هم «هجرانی» و هم «بازآمدم» سروده مولوی هستند. تنظیم آهنگ قسمت آغازین «هجرانی» بسیار زیبا انجام شده است: »در غم هجر روی تو رفته ز کف قرار دل/گر ننماییم تو رخ، وای به حال زار دل»

بی ستاره: در ابتدای کار به زیبایی هر چه تمام تر گیتار نواخته می‌شود، یک لحظه گیتار قطع شده و روزبه می خواند: «من که تو آسمانِ تو حتی ستاره ندارم/کجا برم که بی تو من یه راه چاره ندارم» به تدریج کیبورد و پس از آن پرکاشن به کمک گیتار می آیند تا جذابیت آهنگ را بیشتر کنند.

بندگی: اورتور آهنگ تداعی‌گر حالتی تعلیق برانگیز و شاید هم دلهره آور است که رفته رفته این تِم تعلیق آور به تِمی کاریزماتیک تبدیل می‌شود؛ تمی که تحریرهای زیبای نعمت اللهی را نیز در کنار خود دارد.

اگه نباشی: یک قطعه بسیار آرام و عاشقانه که ترانه‌ای بسیار زیبا دارد. تنظیم قوی کار که در میانه شکلی الکتریک هم به خود می‌گیرد، بر اثرگذاری مفهوم این ترانه کمک شایان توجهی نموده است.

مشرقی عاشق: ریتم سمفونیک و در واقع ارکسترال ابتدایی قطعه، مخاطب را برای شنیدن یک قطعه حماسی آماده می‌کند. ترانه اثر که سروده مسرور نعمت‌اللهی است بسیار شبیه به سروده‌های ملک الشعرای بهار است. گیتاری که در تمام طول آهنگ و به فواصل زمانی مختلف شنیده می‌شود، بُعد حماسی آهنگ را تقویت کرده است.

چشم به راه: قطعه با صدای روزبه آغاز می‌شود. روزبه می‌خواند: «من غزلخونِ ستاره های راهم، به نگاهِ تو نگاهم، من همیشه چشم به راهم» پس از خواندن این بند، نوای دلنشین پیانو در همراهی با صدای خواننده، بیش از هر چیز آرامش و سادگی را به مخاطب هدیه می‌کند.

کاروان زندگی: شعر حماسی سعدی نیاز اساسی به یک تِم حماسی دارد که با اورتورِ حماسی این آهنگ و سپس اوج و فرودی که روزبه در صدای خویش ایجاد می‌کند، این مهم کاملا برآورده می‌شود.

گل یاس: یک قطعه اسپانیش دیگر که نوای گیتار فلامنکوی آن که احتمالا توسط فیروز ویسانلو نواخته شده، دلتنگی مخاطب را پس از شنیدن ترانه غمگین آن دوچندان می‌کند.

عموزنجیرباف: ترانه‌ای عمیق در کنار آهنگی آرام اما به شدت اثرگذار! هم آهنگ و هم ترانه در اوج خود به ناگاه پایان می‌یابند.

ریمیکس دریا: ریمیکسی زیبا از قطعه ای زیبا به نام «دریا» که متعلق به آلبوم گذشته «روزبه» بوده و نکته جالب در مورد این قطعه آن است که ترانه سرای آن گمنام است: «دریا! اولین عشق مرا بردی/دنیا دم به دم مرا تو آزردی»

[ حامد مظفری ]
[e-mail]